Vücutta genel sağlığı bozacak biçimde aşırı yağ birikmesine obezite denmektedir. Birçok faktör obeziteye neden olabilmektedir. Obezite, dünyada ve ülkemizde gün geçtikçe artış gösteren bir nevi salgın hastalık gibidir.
Obezite hayat kalitesini düşüren ve yaş ilerledikçe kişiye daha güçlükler çıkaran tedavisi mümkün bir rahatsızlıktır. Kişinin, kendi yaş, cinsiyet, gün içinde gösterdiği efor gibi bazı değişkenlere bağlı olarak günlük kalori alımına ihtiyacı vardır.
Sağlıklı bir yaşam sürdürebilmek adına alınan kalori ile harcanan kalori dengesine özen göstermek gerekmektedir. En basit tabiriyle alınan kalorinin harcanan kaloriden fazla olduğu durumlarda obezite açısından temkinli olmak gerekir. Ancak burada alınan kalorinin niteliği de büyük önem taşır.
WHO (Dünya Sağlık Örgütü) tarafından da obezite kişinin sağlığını bozacak ölçüde vücutta aşırı yağ birikimi olarak tanımlanmaktadır. WHO raporuna göre dünyada 1,9 milyar insan kilolu ve bu insanların 600 milyonu obez olarak nitelenmiştir.
Aşırı yağlanmanın altını bir kez daha çizerek, obeziteye neden olduğu bilinen; sağlıksız beslenme, hareketsizlik, genetik yatkınlık ve düzensiz yaşam biçimi gibi risk faktörlerini göz önünde bulundurmak gerekir.
Obezite tedavisinde temel hedef kişinin günlük yaşamını kaliteli bir biçimde devam ettirmesini sağlayacak kiloya ulaşmasını sağlamak olmalıdır. Birçok farklı yaklaşım üzerine geliştirilmiş tedavi yöntemleri mevcuttur. Ancak çok yönlü bir tedavi süreci kalıcı kilo vermek adına en uygun yöntem olarak tercih edilmektedir.
TÜİK (Türk İstatistik Kurumu) verilerine göre nüfusun yaklaşın %20’si fazla kilolu, yaklaşık her 5 kişiden 1’inin ise obez olduğu belirtilmektedir. Ülkemizde de bu kadar yaygın olarak görülmekte olan obeziteye karşı gerekli bilinç düzeyine ulaşılmalı ve tedavi yöntemleri üzerinde durmak gerekir.
Obezite Nedir?
Obezite, kişinin sağlığını bozacak ölçüde vücutta yağ birikmesi olarak tanımlanabilir. Obezite değerlendirmesi, kişinin boy ve kilosu üzerinden Vücut Kitle İndeksi (VKİ)- Body Mass Index (BMI) hesaplanarak yapılmaktadır.
Vücut kitle indeksi, vücut ağırlığının boy uzunluğunun karesine bölünmesiyle elde edilmektedir. Vücut kitle indeksi 30’un üzerinde olan kişi obez, 40’ın üzerinde olan kişi ise morbid obez olarak kabul edilmektedir.
Vücutta aşırı kilo yağ birikimi genel sağlık durumunu olumsuz yönde etkilemektedir. Obezite, tedavi edilmesi gerekli olan ve de tedavisi mümkün bir hastalıktır. Birçok neden ile ortaya çıkan obezite, vücudun çeşitli organlarını ve sistemlerini de olumsuz yönde etkileyebilmektedir.
Obeziteye vücudun genelini etkileyen bir hastalık olarak değindik. Bu sebeple, obezite tedavisi çok yönlü ele alınması gereken bir süreçtir. Obezite tedavisi için başvuran hastalar öncelikle beslenme uzmanı, fizik tedavi uzmanı, psikiyatri uzmanı, endokrinoloji uzmanı gözetiminde değerlendirilirler. Gerekli hallerde göğüs hastalıkları uzmanı ve kardiyoloji uzmanı da sürece dahil olabilir.
Obezitenin ülkemizde çok yaygın biçimde görüldüğüne değindik. Bu nedenle obezite tedavi yöntemleri son yılların kayda değer ilgi konuları arasında yer almaktadır. Öncelikle obezitenin tedavi edilebilen bir hastalık olduğunu hatırlamak gerekir. Kişiye uygun tedavi yönteminin belirlenmesi ve uygulanması ile sağlıklı olabilecek kilolara düşmek mümkün olabilmektedir.
Obezite tedavisini genel olarak cerrahi yöntemler ve cerrahi olmayan yöntemler olarak ikiye ayırabiliriz. Cerrahi olmayan yöntemler; diyet, yeme ve egzersiz davranışları değişikliği, ilaç kullanımı ve egzersiz programı düzenlenmesi olarak belirtilebilir.
Obezite Neden Olur?
Obeziteye neden olarak birçok faktörü sıralayabiliriz. Ancak obeziteye neden olan en büyük etkenlerin başında sağlıksız beslenme ve hareketsiz yaşam biçimi gelmektedir. Genetik faktörü de obezitenin önemli nedenleri arasında görülmektedir.
Obeziteye neden olan unsurları şu şekilde sıralayabiliriz;
- Aşırı ve dengesiz beslenmek
- Fazla yağlı, şekerli gıdalar tüketmek, fast-food tarzı beslenme
- Genetik unsurlar
- Sigara, alkol gibi kötü alışkanlıklar
- Hormonal ve metabolik bozukluklar
- Fiziksek aktivite yetersizliği
- Yanlış diyet uygulamaları
- Şeker ve troit hastalıkları vb. rahatsızlıklar
- Yaş ve cinsiyete bağlı unsurlar
Aşırı kilo alma ve yağlanmanın önüne geçilmesi için sağlıklı beslenme düzeni ve hareketli yaşam tarzını benimsemek büyük önem teşkil etmektedir.
Obezite Belirtileri Nelerdir?
Vücuttaki yağlanmanın artması obezitenin dikkat çeken ilk belirtisidir. Obezite derecesinin belirlenmesi için ise birçok yöntem kullanılmaktadır. En yaygın kullanılan ve rahatça hesaplama yapılabildiği yöntem, vücut kitle indeksi yani Beden Kitle İndeksi (BKİ) olarak bilinmektedir.
Bununla birlikte; obezite yaşayan birçok kişide, uyku bozuklukları, aşırı terleme, horlama, ayaklarda şişlik, sırt ağrıları ve karın ve bel bölgesinde artan yağlanma gibi belirtiler görülmektedir.
Vücut kitle indeksi ile obezite hesaplaması, kişinin ağırlığının (kg), boyunun (m) karesine bölünmesiyle elde edilmektedir. Bu hesaplamaya köre beden kitle indeksi 6 sınıfta tanımlanmaktadır.
Bu sınıflamaları şu şekilde tanımlayabiliriz;
- 20 – 24.9 ise normal
- 25 – 29.9 ise kilolu
- 30 – 34.9 ise obez
- 35 – 39.5 ise tip II obez
- 40 – 49.9 ise morbid obez
Yukarıda belirtilen sınıflamalardan da anlaşılacağı üzere vücut kitle indeksi 30’un üzerinde olan kişiler obezite tehditi altındadır. 40’ın üzeri ise morbid obezite olarak görülür.
Obezite Teşhisi Nasıl Konur?
Obezitenin tespitinde kullanılan en yaygın yöntem olan beden kitle indeksi hesaplama yönteminden söz ettik. Obezite teşhisi bu hesaplamalar sonucunda konulabilmektedir. Ayrıca, hastanın öyküsü ve birtakım belirtiler hekim tarafından dinlenir ve bel çevresi ölçümü değerlendirmeye dahil edilir.
Obezite Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Obezite tedavisinde kullanılmakta olan çeşitli yöntemler vardır. Bunlar en genel olarak cerrahi olan ve olmayan yöntemler olarak tanımlanabilir. Obezitenin kalıcı tedavisinde yaşam tarzı değişiklikleri büyük önem teşkil etmektedir.
Obeziteye neden olan başlıca iki unsur; hareketsiz yaşam ve kötü beslenme alışkanlıklarını değiştirmek, tedavi sürecinde köklü değişiklikler sunabilir. Özellikle çocukluktan itibaren düzensiz ve dengesiz beslenme alışkanlığı geliştirmiş bireylerde köklü davranış değişiklikleri tedavi sürecinin temelini oluşturmaktadır.
Kişinin fazla kilolarından kurtulması adına gerekli durumlarda ilgili uzmanlardan yardım alınması önerilmektedir. Bu uzmanların başında; diyetisyen, fizyoterapist, psikolog gelmektedir. Farklı branşların bir araya gelerek bütüncül ve kişiye özel bir tedavi belirlemeleri hastalığın tedavisine büyük katkı sunar.
Obezite tedavisinde birçok yöntemin kullanıldığına değindik. Bu tedavi yöntemlerine şu şekilde değinebiliriz;
Diyet Tedavisi
Obeziteye neden olan unsurların arasında, beslenme ve beslenme alışkanlıkları büyük yer tutmaktadır. Dengesiz ve düzensiz beslenme alışkanlıkları değiştirmek diyet tedavi sürecinin önemli bir parçasıdır.
Diyet tedavisinin temel amacı, vücut kitle indeksi değerinin sağlıklı sayılabilecek aralığa düşürülmesi diyebiliriz. İlgili uzman tarafından kişiye özel belirlenmiş diyet programının uygulanması kişinin ideal kiloya ulaşmasına büyük katkıda bulunmaktadır.
Uygun diyet ile verilen kiloların sonrasında geri alınmaması için, diyet programını hayatın bir parçası haline getirip, bu yönde alışkanlık geliştirilmelidir. Eski beslenme alışkanlıklarına dönüldüğünde tekrar verilen kiloların alınması mümkün olabilmektedir.
Egzersiz Tedavisi
Egzersiz tedavisinde amaç kişinin hareketini artırarak yağ yakımını hızlandırmaktadır. Böylelikle enerji atılarak kalori yakımı, dolayısıyla kilo verilmesi sağlanır. Diyet tedavisinde olduğu gibi egzersiz tedavisinde de program kişi özel hazırlanmalıdır.
Egzersiz programı kişinin kilosu, yaşı, genel sağlık durumu, cinsiyeti gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak hazırlanırsa kişinin sağlıklı kilo vermesi sağlanabilir. Bilinçsiz hazırlanan veya uygulanan egzersiz programları aksine kişinin sağlığını olumsuz yönde etkileyebilir.
Davranış Değişikliği Tedavisi
Davranış değişikliği tedavisinde temel amaç kişinin düzensiz ve sağlıksız beslenme alışkanlıklarını irdeleyerek bu davranışların önüne geçilmesini sağlamaktır. Yemek yeme davranışı her zaman fizyolojik veya biyolojik ihtiyaçlar doğrultusunda gelişmeyebilir.
Bazı durumlarda psikolojik olabilen yeme davranışları, açlık duygusu olmadan da kendini gösterebilmektedir. Özellikle olumsuz durumlarda tepki olarak aç olsa da olmasa da yeme alışkanlığı geliştirmiş bireylerde bu davranış örüntüsünü değiştirmek obezitenin tedavisine büyük katkı sunmaktadır.
İlaç Tedavisi
Obezite tedavisinde ilaç kullanımı tercih edilen bir diğer tedavi yöntemidir. Ancak kullanılan ilaçların yan etkilerine çok dikkat edilmelidir. Zaruri haller dışında ilaç tedavisine yönelmemek gerekmekte ve ilaç tedavisi uygulandığı hallerde ise mutlaka doktor kontrolünde hareket edilmelidir.
Cerrahi Tedavi
Obezite tedavisinde başvurulan ileri tedavi yöntemi cerrahi yöntemdir. Genellikle diğer tedavi yöntemlerinden sonuç alınamadığında tercih edilmektedir. Çok çeşitli cerrahi tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Obezite tedavisinde uygulanan tüm cerrahi yöntemler, kapalı (laparoskopik) teknikle uygulanmaktadır.
Cerrahi tedavi yöntemleri uygulanış biçimleri ve özelliklerine göre; emilim bozucu ve kısıtlayıcı operasyonlar olmak üzere 2’ye ayrılmaktadır. Emilim bozucu ameliyatlarda temel amaç vücuda giren besinlerin emilerek tekrar vücuda karışmaları engellenir. Bu ameliyat türünde mideye küçültme işlemi uygulanmaktadır.
Gastrik By-pass (atlatma) ameliyatı, mini gastrik By-pass ameliyatı, duodenal switch ameliyatı gibi operasyonlar obezite tedavisinde tercih edilebilen emilim bozucu cerrahi operasyonlar arasındadırlar.
Midenin fazla besin sindirmesini engellemek amacıyla uygulanan operasyonlara ise kısıtlayıcı ameliyatlar denilmektedir. Mide balonu ameliyatı, mide katlama ameliyatı, mide kelepçesi ameliyatı, tüp mide ameliyatı kısıtlayıcı türden cerrahi tedavi yöntemleridir.
Obezite tedavisinde uygulanan cerrahi yöntemler ile her ne kadar başarılı sonuçlar elde edilebiliyor olsada hastanın yaşam rutinini değiştirmeden kalıcı sonuçlar elde edilmesi zor olmaktadır.
Obezite Nasıl Önlenebilir?
Obezite günümüzde oldukça yaygın bir hastalık olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu sebeple, obeziteyi önlemek adına yapılması gerekenler önem teşkil eder.
Obeziteyi önlemek adına yapılması gereken bazı önlemleri şu şekilde sıralayabiliriz;
- Düzenli beslenme ve egzersiz rutini, alışkanlığı edinmek
- Doğal olmayan fast-food tarzı besinlerin tüketilmemesi
- Sağlıklı pişirme teknikleri tercih edilmeli
- Gün içinde vücudun ihtiyaç duyduğu kadar su içilmeli
- Alkol alımına dikkat edilmeli
- Yağ tüketimi konusuna ve besin çeşitliliğine dikkat edilmeli
