Grip Aşısı Nedir? Türleri Nelerdir? Neden Önemlidir?

Virüslerin geçirmiş oldukları değişiklikler Dünya Sağlık Örgütü tarafından her yıl takip edilerek aşı içerikleri güncellenir. Bu bağlamda her yıl uygulanan aşı içeriklerinde Dünya Sağlık Örgütü’nün tavsiyeleri değerlendirilir. Grip aşısı ise influenza virüslerinin sebep olduğu grip rahatsızlığına karşı korunmak amacıyla yapılan bir aşı türüdür.

Grip aşısı, özellikle risk grubunda yer alan kişilerde ciddi sağlık sorunların önüne geçilmesi adına uygulanan bir aşı türüdür. Grip aşısı genellikle inaktif yani ölü virüslerden oluşmaktadır ve bağışıklık sistemini uyarıcı etki gösterir. Grip aşısı yoluyla vücut, grip virüslerine karşı antikor üretir ve herhangi bir problemle karşılaştığında savunma mekanizması geliştirir.

Grip Aşısı Nedir?

Grip, temel olarak influenza türü virüslerin yol açtığı insanlarla birlikte memeli hayvanlar ve kuşları da etkileyebilen ve RNA türü virüsün neden olduğu mevsimsel enfeksiyonel bir hastalıktır. Genellikle sonbahar-kış mevsimlerinde bulaş gösteren hastalığın havada asılı kalan damlacıklar yoluyla aktarıldığı söylenebilir.

Biyolojik yapılarına göre; influenza A, influenza B ve influenza C olarak başlıca 3 türe ayrılan grip için uygulanan grip aşısı, her yıl mevsimsel gribe sebep olan virüs türüne göre değişiklik göstermektedir. Son zamanlarda kullanılan grip aşılarında influenza A’ nın iki alt tipi ve influenza B’ nin bir alt tipi tercih edilmektedir.

Grip aşısında, virüsün içerisinde yer alan partiküller kullanılarak vücudun virüse karşı antikor ve de savunma mekanizması oluşturması amaçlanır. Cilt altına enjekte edilen bu virüs partikülleri henüz hastalık ortaya çıkmadan vücut tarafından bilinir ve olası bir enfeksiyona karşı hazırlıklı olunur. Bununla birlikte, grip virüsleri mutasyonlar yoluyla hızlı biçimde değişebildiğinden hastalığa karşı geliştirilen aşı da sürekli virüse uygun hale getirilmelidir.

Her yıl, bir sonraki grip mevsiminde salgına yol açabilecek 3-4 tip alt virüs türü belirlenerek bu virüslere uygun karma bir grip aşısı hazırlanır. Virüs türlerinin değişime uğraması da hesaba katılarak, her yıl grip aşısı yenilenir. Grip aşıları, hazırlanışları ve içeriklerine göre de farklı türlere ayrılmaktadırlar.

2019 yılında ortaya çıkan COVID-19 salgını sonrasında enfeksiyon hastalıklarına karşı mücadele oldukça ön plana çıkmıştır. Ortaya çıktığı dönemde görülen klinik bulguların grip ile oldukça benzer olması grip enfeksiyonlarının önlenmesi adına da kritik bir eşik olmuştur. Grip virüslerine karşı üretilen girip aşıları da bu dönemden sonra ayrıca önem kazanmıştır.

Her yıl üretilen grip aşılarının niteliği değişmektedir. Bu nedenle grip aşısı yapıldığı dönem için etkili olmaktadır. Eskiden geçirilmiş grip rahatsızlığı ya da uygulanmış grip aşısı önemsenmeden mevsimsel gribe karşı aşının etkili olabilmesi için her yıl grip aşısının yaptırılması tavsiye edilmektedir. Aşının koruyuculuğu ise genellikle 6-8 ay arası sürmektedir.

Grip Aşısı Türleri Nelerdir?

Grip aşısının hazırlanış biçimi ve içeriğine göre farklı çeşitleri bulunmaktadır. Bunlar genel olarak; inaktif (ölü), canlı ve rekombinant (DNA teknolojili) olmak üzere ayrılırlar. Grip aşısı türlerine genel olarak şu şekilde değinebiliriz;

İnaktif Grip Aşısı; Bu tür grip aşısında aşının içeriğinde bulunan grip virüsleri inaktif edilmiş veya bir başka deyişle öldürülmüştür. Ülkemizde yaygın olarak kullanılan aşı türü inaktif olanlardır. İnaktif aşıda canlı virüs bulunmamaktadır ve kişinin bağışıklık sisteminin tetiklenmesi adına virüsün bir kısmı yer almaktadır.

Zayıflatılmış Canlı Grip Aşısı: Bu aşı türü ise canlı ancak zayıflatılmış grip virüslerini içerir. Ağızdan veya burun spreyi yoluyla uygulanabilmektedir.

Canlı grip aşısı: Ülkemizde kullanılmayan bu aşı türünde ise canlı virüsler kullanılmaktadır.

Son yıllarda etkinlik alanı daha geniş kabul edilen 4 virüs (Quadrivalent) ihtiva eden aşıların kullanımı tercih edilmektedir. Bununla birlikte 3 virüslü (trivalent) aşılarda halen kullanılmaktadır.

Grip Aşısı Neden Önemlidir?

Grip aşısının birçok faydası ve önemi bulunmaktadır.  Grip enfeksiyonunu önleme, toplum sağlığını koruma, hastane yatış sürelerinin azaltılması ve gribin yayılmasını önleme gibi temel olanları ilk akla gelenlerdir. Grip aşısı özellikle grip virüsüne karşın kişiye bağışıklık kazandırırken aynı zamanda toplumdaki grip salgınlarının önüne geçilmesini de sağlamaktadır.

Her yıl milyonlarca insan grip virüsüne yakalanmaktadır. İnsanlar virüse bağlı olarak hastaneye kaldırılır ve yine binlerce kişi de hayatını kaybeder. Bu sebeple grip virüsüne karşı korunmanın en iyi yolu grip aşısı olmaktır. Aşı yüzde yüz koruma sağlamasa da aşı olanların grip virüsüne karşın bağışıklıkları güçlenir ve hastalığı daha hafif atlatırlar.

Grip aşısının yararlarına ve önemine genel olarak şu şekilde değinebiliriz;

• Grip aşısı, gribe yakalanmanıza engel olabilir ve de gribi daha hafif atlatmanızı sağlayabilir.
• Kronik sağlık sorunları olan kişiler için grip aşısı, çok önemli bir koruyucu araç olarak kabul edilmektedir.
• Grip aşısı çocuklar için çok önemli olabilir, hayat kurtarıcı işlev görebilir.
• Grip aşısı, hamilelik sırasında ve sonrasında kadınların korunması amacıyla önemli görev görür.
• Grip aşısı, kişinin kendisini gripten korumasının yanı sıra çevresindekileri ve toplum sağlığı açısından da koruyucu öneme haizdir.

Grip Aşısı Kimlere Yapılmalıdır?

Grip aşısının özellikle çeşitli kronik hasta gruplarına uygulanması büyük önem teşkil etmektedir. Grip aşısının uygulanması faydalı görülen risk gruplarına şu şekilde değinebiliriz;

• 65 yaş ve üstü yetişkinler
• 6 aydan büyük çocuklar
• Kronik hastalığı olanlar (astım, kanser, KOAH, diyabet, kronik böbrek hastalıkları, HIV enfeksiyonu, obezite, kistik fibrozis vb.)
• Hamileliğin ilk üç ayı sonrası gebeler ve özellikle sonbahar-kış mevsiminde gebe kalmayı planlayan kadınlar

Bununla birlikte bazı hallerde grip aşısının yapılması riskli olabilmektedir. Grip aşısı 6 aydan küçük çocuklara, ciddi yumurta alerjisi veya aşının içinde bulunan maddelere karşı alerjisi bulunanlar ve hamileliğin ilk 3 ayı içerisinde bulunanlara ve daha önce herhangi bir mevsimsel aşıya alerjisi olanlara uygulanmamalıdır.

Grip Aşısının Yan Etkileri Nelerdir?

Grip aşısı yan etkileri açısından genellikle güvenli olarak görülen bir aşıdır. Buna rağmen, bazı kişilerde enjeksiyon yerinde ağrı, kızarıklık veya şişlik gibi hafif yan etkilerde gözlenebilmektedir. Ülkemizde uygulanan grip aşıları inaktif yani canlı olmayan virüslerden oluştuğundan aşının hastalığa neden olma olasılığı bulunmamaktadır.

Grip aşısının tüm vücudu etkileyecek düzeydeki yan etkileri çok sınırlı olmakla beraber genellikle görülebilecek bazı hafif yan etkiler; hafif baş ağrısı, enjeksiyonun uygulandığı yerde ağrı, kızarıklık veya şişme, ateş, kas ağrıları, yorgunluk veya mide bulantısı olmaktadır. Aşıdan hemen sonra görülebilen bu hafif yan etkiler genellikle kısa süre içerisinde etkisini kaybetmektedir.

Grip Aşısı Etkisi Ne Kadar Sürer?

Grip aşısının içeriği her yıl virüsün niteliğine göre farklılaşmaktadır. Bu nedenle grip aşısı her sene grip sezonun da etkili olmaktadır. Bu nedenle her sene mevsimsel gribe karşı korunma sağlanabilmesi adına aşı yenilenmeli ve tekrar uygulanmalıdır.

Grip aşısının koruyucu etkisi aşı yapıldıktan sonraki 2 hafta içinde görülmeye başlamaktadır. Bu nedenle grip aşısı vurulmanın en iyi zamanı gribin sık görülmeye başladığı dönemden hemen öncesidir. Özellikle Ekim ve Kasım ayları grip aşısı vurulmak için ideal görülen zamanlardır. Aşılanmayanlar ise Mart ayı sonuna kadar grip aşısı vurulabilir. Grip aşısının koruyuculuğu yaklaşık olarak 6-8 ay sürmektedir.

Grip Aşısı ile Covid-19 İlişkisi Nedir?

Yapılan bilimsel çalışmalar neticesinde, COVID-19 enfeksiyonu ile grip enfeksiyonunun birlikte görülmesinin daha ağır belirti ve komplikasyonlara neden olabileceği görülmüştür. Benzer şekilde bulaş gösteren ve birbirine benzer belirten iki enfeksiyon türü bir araya geldiğinde iki virüsün de hastalık yapıcı özellikleri kuvvetlenmektedir.

Grip ile COVID-19 enfeksiyonu ilişkisini şu şekilde de yorumlamak mümkündür. Grip virüsü, koronavirüsün vücuttaki tutulma noktalarını artırarak bulaşma riskini artırır, bununla birlikte koronavirüste vücudun bağışıklık sisteminde birtakım sorunlara yol açarak grip virüsünün hastalık yapıcı etkisini artırmaktadır. Bu nedenle koronovirüs kadar grip virüsüne karşıda korunma yolları dikkate alınmalıdır.

Ek olarak, grip aşısının COVID-19  enfeksiyonuna zemin hazırladığı yönündeki çıkarımlar ispatlanamamış olmakla beraber bu durumun aksine grip aşısının bağışıklık sistemine karşı gösterdiği koruyucu etki COVID-19’ a karşıda koruyucu anlamda olumlu olarak yansımaktadır.