Kabızlık, bağırsak hareketlerinin azalması ile dışkı çıkışının zorlanması olarak tanımlanabilir. Çeşitli faktörler bağlı olarak bağırsak aktivitesinin türü ve sıklığı değişiklik gösterebilmektedir. Kişide kabızlığın varlığı, normal bağırsak aktivitesinin dışında bir durumun görüldüğüne işarettir. Özellikle beslenme düzeni, günlük yaşam rutininde görülen değişikler ve yetersiz lif alınması gibi nedenlere bağlı olarak kişide kabızlık problemi görülebilmektedir.
Kabızlık, toplumumuzda yaygın olarak gözlenebilen bir sağlık problemi olup, genellikle birkaç gün içerisinde kendiliğinden geçebilmektedir. Beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi ve daha fazla hareket etmek gibi doğal yöntemlerle kabızlığın daha hızlı atlatılması da mümkün olabilmektedir. Kabızlık bazen tıkayıcı tipte olabilmekte bazı durumlarda da bağırsak hareketlerinde yavaşlama olarak görülebilmektedir.
Kabızlık Nedir?
Tıp dilinde konstipasyon olarak da tanımlanan kabızlık, özellikle dışkı yapmada zorluk duyulması, bağırsak hareketliğinin sıklığının azalıp, haftada 3 kereden az olması olarak tanımlanabilir. Dışkının tam boşalamaması, ağrılı dışkılama, dışkılama güçlüğü ve şişkinlik gibi sorunlara yol açan kabızlık ülkemizde yaygın olarak görülebilen bir sağlık sorunudur. Kabızlığa neden olan birçok faktörden söz edilebilir. Bunlar arasında; lifli gıdalardan az beslenmek, yetersiz sıvı alımı, hareketsiz yaşam rutini, huzursuz bağırsak sendromu, diyabet ve çölyak hastalığından söz edebiliriz.
Kabızlığın önlenmesinde ve giderilmesinde, düzenli egzersiz ve yürüyüşlerin yapılması ve sıvı alımının artırılması oldukça büyük öneme sahiptir. Kabızlığın 3 haftadan daha uzun sürmesi ve kabızlıkla birlikte dışkıda kan ve şiddetli ağrı gibi belirtilerin de gözlenmesi durumunda altta yatan başka bir hastalığa bağlı olarak kabızlığın gelişim gösterdiğine değinilebilir. Kabızlık özellikle dışkının vücuttan güç bir şekilde atılması olarak bilinmektedir. Bu belirtinin yanı sıra, dışkının kuru veya sert bir yapıda olması, karın ağrısı ve kramp şikayetleri de kabızlığın önemli belirtilerinden sayılabilir.
Kabızlık için çeşitli risk faktörlerine değinilebilir. Sıvı kaybı olması, yaşın ilerlemiş olması, bağırsak hareketlerine olumsuz yansıyan bazı ilaç gruplarının kullanımı, düşük lifli beslenme biçimi, yeme bozukluğu ve depresyon gibi sağlık sorunları olanlar kabızlığa daha yatkın olabilmektedir. Kabızlığa neden olabilecek unsurların tespit edilebilmesi adına tanı amaçlı fiziki muayene önemli görülmektedir. Kronik kabızlık durumunda, uzun süre bağırsakta kalan dışkının çapı genişlemektedir. Bu durum kabızlık döngüsünün artarak devam etmesine neden olabilmektedir.
Kabızlığın önlenmesi ve giderilmesinde beslenme biçimi ve hareketli yaşam tarzının rolüne daha öncede değindik. Yaşam tarzı değişiklikleri ve bazı beslenme düzenlemeleriyle kabızlığın önlenmesi mümkün olabilmektedir. Kabızlık yapan yiyeceklerden uzak durulması ve kabızlığı gideren yiyeceklerin daha çok tüketilmesi dikkat edilmesi gereken unsurlar arasındandır. Gün içinde dışkılama hissi duyulduğunda ertelememekte kabızlık açısından önemli görülmektedir.
Kabızlık Nedenleri Nelerdir?
Kabızlık, birçok nedene bağlı olarak ortaya çıkabilmektedir. Bu nedenler arasında; hayat tarzında yapılan değişimler, yeteri kadar su tüketilmemesi, hareketsizlik ve seyahat gösterilebilir. Bu gibi nedenlere bağlı olarak bağırsak hareketleri ve dışkılama döngüsünde çeşitli problemler ortaya çıkabilmektedir. Kabızlığa neden olan unsur ortadan kaldırıldığında bağırsak hareketleri de genellikle normale dönmektedir. Kronik kabızlık durumu ise ayrı bir sağlık sorunu olarak ele alınıp mutlaka ilgili uzman hekime başvurulmalıdır.
Kabızlığın başlıca önemli nedenlerine şu şekilde değinebiliriz;
- Beslenme düzenin yapılan değişiklikler
- Lifli gıdaların yetersiz tüketimi
- Bazı tür ilaçların kullanımı
- Gebelik
- Yaşlılık
- Hareketsiz yaşam biçimi
- Düzensiz beslenme alışkanlıkları
- Yetersiz sıvı alımı
- Diyabet, irritabl bağırsak sendromu gibi bazı hastalıklar
- Stres, endişe, depresyon vb. bazı psikolojik unsurlar
- Tuvalet ihtiyacını ertelemek
- Süt ürünlerinin aşırı tüketimi
Kabızlık Belirtileri Nelerdir?
Kabızlığın belirtileri kişiden kişiye değişiklik gösterebilmektedir. Kabızlık, özellikle dışkının vücuttan zor bir şekilde atılması ile karakterize olan bir sağlık problemidir.
Bununla birlikte yaygın olarak görülen belirtilerine şu şekilde değinebiliriz;
- Dışkılama sıklığının haftada üçten az olması
- Bağırsak hareketlerinde azalma
- Dışkılamada güçlük veya ağrı duyulması
- Makatta ağrı
- Karında şişkinlik
- Bağırsakların tamamının boşalmadığı hissi
- Sert ve/veya küçük parçalı dışkı
- Gaz birikimi
- Karın ağrısı ve rahatsızlık hissi
- Dışkılamada zorluk
- Genel halsizlik ve rahatsızlık hissi
Kabızlığın Giderilmesi Adına Ne Yapılmalıdır?
Kabızlığın giderilmesi adına ilk yapılacak uygulamalar arasında, sıvı alımının artırılması ve günlük beslenme düzeninde lif yönünden zengin yiyeceklerin tercih edilmesi gelmektedir. Egzersiz ve yürüyüş yapılması da kabızlığa iyi gelebilmektedir.
Bununla birlikte, kabızlığın giderilmesi adına dikkat edilebilecek bazı önemli unsurlara şu şekilde değinebiliriz;
- Sabah saatlerinde ılık su içmek
- Günlük normal su tüketimine ek olarak su tüketmeye özen göstermek
- Lif içeren besinlerin tüketilmesine ağırlık verilmesi
- Karbonhidrat ve süt ürünleri tüketimini azaltarak, meyve ve sebze ağırlık beslenme düzenine geçilmesi
- Egzersiz ve yürüyüş yapmak
- Dışkılama ihtiyacının ertelenmemesi
- Stresten uzak durulması
- İlaçların dikkatli kullanımı
Kişinin kendi kendine uygulayabileceği bu yöntemler ile kabızlık genellikle giderilebilmektedir. Ancak kabızlık sorunu bazı hallerde daha da uzayabilir. Kabızlığa acil müdahale edilmesi gereken hallerde mutlaka uman doktora başvurulmalıdır.
Kabızlık Nasıl Tedavi Edilir?
Kabızlığın tedavisinde rahatsızlığın derecesi önemli rol oynamaktadır. Kabızlığın hafif veya orta şiddetli olması durumunda, tavsiye edilen doğal yöntemlerle evde tedavisi mümkün olabilmektedir. Bağırsak tıkanıklığı vb. sağlık sorunu sonucunda ortaya çıkan kabızlık durumunun tedavisinde ise tıbbi müdahale gerekebilmektedir.
Kabızlık sorunu çoğu durumda kişinin günlük yaşam rutinini değiştirmesi, stres düzeyinin azaltılması ve beslenme düzenine dikkat edilmesi gibi unsurlarla tedavi edilebilmektedir. Hareket ve egzersiz kabızlık tedavisinde oldukça önemli yer tutmaktadır. Özellikle hafif tempolu yürüyüşler ile bağırsak hareketliliği artırılabilmektedir. Kabızlığın yaşamsal rutinlerin değiştirilmesi ile çözülemediği hallerde ise doktor kontrolünde takviye lif alımı ve çeşitli ilaçlar kullanılabilir. Nadir olarak yaşansa da bazı gerekli durumlarda kabızlığa cerrahi müdahale de gerekebilmektedir.
Kabızlığın Önlenmesi Adına Ne Yapılmalıdır?
Kabızlığın altında yatan herhangi bir başka neden olmadığı durumlarda, yaşam tarzı ve beslenme düzeninde yapılacak değişiklikler ile rahatsızlık önlenebilmektedir. Kabızlığın önlenmesinde kişinin özellikle kendi bağırsak hareketlerini tanıyor olması son derece önemlidir. Bununla birlikte, günlük içilen su miktarına dikkat edilmesi, sıvı kaybını artıran alkol ve kafein vb. içeceklerden mümkün oldukça uzak durulması ve egzersiz ve yürüyüş düzenine sahip olmakta kabızlığın önlenmesi adına önemlidir.
Bununla birlikte, tuvalete çıkmak konusunda belli bir rutine sahip olunması, tuvalette ayakların zeminden yukarda olmasına dikkat edilmesi gibi uygulamalarda rahatsızlığın önlenmesi adına alınabilecek tedbirler arasında yer almaktadır.