KOAH yani kronik obstrüktif akciğer hastalığı, nefes almakta zorlanma ile bilinen bir akciğer hastalığıdır. Sürekli olduğu ve ilerleme gösterdiği durumlarda ‘kronik’, hava yollarında daralmaya yol açtığından ise de ‘obstrüktif’ olarak tanımlanmaktadır. KOAH, sigara kullanımı, rahatsız edici gazların solunmasına bağlı olarak gelişim göstermektedir. KOAH, özellikle akciğer kanseri riskini de artıran önemli bir sağlık problemidir.
KOAH, zamanla nefes almanın güçleşmesine neden olmaktadır. Akciğerde meydana gelen hasar geri döndürülemese de çeşitli ilaçların kullanımı, yaşam tarzı değişiklikleri gibi unsurlar hastalığın belirtilerini yönetmeye yardımcı olmaktadır. Akciğer enfeksiyonları, KOAH’ lı kişilerde ciddi sağlık sorunlarına neden olabilmektedir. KOAH’ ın erken evrede tedavisi, rahatsızlığın neden olabileceği diğer hastalıkların görülme ihtimalini azaltmaya yardımcı olmaktadır.
KOAH Nedir?
Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH), solunum yollarda kalıcı tıkanıklık ve nefes darlığına yol açan ilerleyici bir rahatsızlıktır. KOAH durumunda solunumla akciğerlere alınan hava kolaylıkla dışarı verilememektedir. KOAH gelişiminde dünya genelinde en yaygın görülen risk faktörü sigara dumanıdır. Tütün kullanımı ve çevreden tütün dumanına maruz kalınması akciğerlerin gaz yükünü artırarak KOAH gelişimine ortam hazırlamaktadır. Sigara kullanmayan KOAH hastalarında ise en önemli risk faktörleri olarak; ilerleyen yaş, astım tanısı, organik tozlara maruziyet veya çocuklukta geçirilmiş şiddetli enfeksiyon rahatsızlığı gibi etkenler belirtilebilir.
KOAH belirtileri arasında nefes almada güçlük, öksürük, mukus üretimi ve hırıltı sayılabilir. KOAH bulunan kişilerin bazı diğer önemli hastalıkları da geliştirme riski bulunmaktadır. Bununla birlikte, amfizem ve kronik bronşit de KOAH gelişimine katkıda bulunan 2 önemli rahatsızlıktır. KOAH zamanla ilerleyici bir özellik taşısa da tedavi edilebilen bir rahatsızlıktır. Uygun tedavi yöntemi ile hastalığa sahip kişilerde rahatsızlığın belirtileri kontrol altında tutulabilmektedir.
KOAH akciğerlerin yaşlanmasına neden olan önemli bir rahatsızlıktır. Yalnızca akciğerleri değil hastalık tüm vücut sistemini olumsuz etkileyebilmektedir. Kemik erimesi, diyabet, kalp damar tıkanıklıkları, kaslarda enfeksiyon dışı iltihap gibi sağlık sorunları KOAH ile birlikte görülebilmektedir. KOAH hastalığından korunmak ve hastalığı kontrol altında tutmak için sağlıklı bir yaşam tarzının benimsenmesi çok önemlidir.
KOAH hastaları alabilecekleri bazı önlemler ile hastalığın tedavisine katkıda bulunabilmektedir. Bu uygulamalar sayesinde hastalığın ilerlemesinin önüne geçilerek hastanın yaşam kalitesinin artmasına katkıda bulunulur. KOAH’ ın semptomlarını ve rahatsızlığın komplikasyonlarının tedavi edilmesi adına kullanılan birtakım ilaçlar bulunmaktadır. KOAH hastalarının çoğu sigara içimi ile ilişkili olmaktadır. Bu nedenle, hastalığı önlemenin en iyi yolu hiç sigara içilmemesi olarak belirtilebilir.
KOAH Nedenleri Nelerdir?
KOAH, dünya çapında görülen en yaygın hastalıklardan biridir. Hastalığın en önemli nedeni olarak ise sigara gösterilmektedir. Günlük içilen sigara miktarına göre hastalığın ilerlemesi değişiklik gösterebilir. KOAH teşhisi konulmuş kişilerin çoğunluğu sigara içen veya uzun süre sigara içmiş ve bırakmış kişilerdir. Dünya Sağlık Örgütü araştırmalarına göre, hava kirliliği de KOAH’ ın ortaya çıkmasında etkili bir faktördür.
KOAH’ a neden olan önemli unsurlara şu şekilde değinebiliriz;
- Hava kirliliği
- Hastalığın başlıca sebepleri arasında sigara tüketimi gösterilmektedir.
- Kişinin mesleği veya yaşadığı yer ile ilgili organik ve inorganik tozlu ortamlara maruz kalması, çeşitli gazlara veya kimyasallara maruziyet, toz ve duman maruziyeti
- Genetik hastalıklar
KOAH, genellikle kalıcı akciğer hasarı ortaya çıkıncaya kadar belirti vermemektedir. Hastalığın belirtileri ortaya çıktığı zaman mutlaka hastalığa neden olan faktörün ortadan kaldırılması gerekir. Bununla birlikte, kadınların erkeklere göre tütün dumanına karşı daha hassas oldukları ve bu nedenle hastalığı daha şiddetli yaşayabildikleri görülebilmektedir.
KOAH Evreleri Nelerdir?
KOAH hastalığı evreleri nefes darlığının şiddetine göre değişiklik göstermekte ve 4 ana başlıkta incelenmektedir. KOAH’ ın evreleri hafiften çok şiddetliye göre değişiklik göstermektedir.
Hafif Evre: KOAH başlangıcı gibi düşünülebilir. Kişide herhangi bir belirti de görülmeyebilir. Hafif evrede genellikle hastalığın tanısının koyulmasında zorluk yaşanmaktadır. Bu evrede, merdiven çıkma, hızlı yürüme veya ağır iş yapma sırasında nefes darlığı yaşanabilmektedir.
Orta Evre: Hafif evrede olabileceği gibi, orta evrede de kondisyon gerektiren bir hareket sırasında nefes darlığı görülebilmektedir. Bu evrede, bazı kişilerde günlük işlerde bile nefes darlığı hissedilebilmektedir. Bu evredeki KOAH hastalarının soğuk algınlığı veya akciğer enfeksiyonu geçirmeleri halinde iyileşmeleri diğerlerine göre daha uzun sürebilmektedir.
Ağır Evre: Nefes darlığı şikayetleri gece uykusunda dahi görülebilmektedir. Özellikle solunum sıkıntısına bağlı olarak ortaya çıkan halsizlik, günlük işleri yapmaya engel teşkil edebilmektedir.
Çok Ağır Evre: Bu evrede hasta dinlenme durumunda bile nefes darlığı çekebilmektedir. Son evre olarak bilinen bu evrede hasta da kalp veya akciğer yetmezliği gelişebilmektedir. Bu evrede hastalar işe gidemez hale gelir ve evin içinde dahi yürümekte zorlanabilir.
KOAH Belirtileri Nelerdir?
KOAH’ ın belirtileri genellikle önemli bir akciğer hasarı ortaya çıkana kadar kendisini göstermeyebilir ve özellikle de sigara kullanımı devam ediyorsa belirtiler zamanla ağırlaşır. Hastalığın en yaygın belirtileri arasında nefes darlığı ve balgamlı öksürük yer alır. Çabuk yorulma, halsizlik, rahat nefes alamama ve nefes darlığı sonucunda genellikle doktora başvurulur ve bu aşamada kişiye KOAH tanısı konulur.
KOAH’ ın belirtilerine şu şekilde değinebiliriz;
- Özellikle fiziksel aktiviteler sırasında görülen nefes darlığı
- Göğüste sıkışma hissi
- Hırıltı ve nefes darlığı
- Sık solunum yolu enfeksiyonları geçirilmesi
- Yorgunluk ve halsizlik
- Ayak bileklerinde, ayaklarda ve bacaklarda şişme
- Siyanoz
- Beyaz, sarı veya yeşil renk olabilen balgam
KOAH Tedavisi Nasıl Olur?
KOAH tedavisinde temel yaklaşım, kişide görülen KOAH ataklarını aza indirmek, hastalığın belirtilerini hafifletmek ve hastalığa bağlı olarak ortaya çıkabilecek komplikasyonları en aza indirmektir. Tedavi planı kişiye göre değişiklik göstermektedir. KOAH tedavisinin en önemli kısmı sigaranın bırakılmasını kapsar. Sigara kullanımının bırakılması, hastalığın seyrinin hafifletilmesinde ve akciğer kapasitesinin azaltılmasının durdurulmasında önem teşkil etmektedir.
KOAH tedavisinde sigara kullanımının bırakılmasının yanı sıra, nefes açıcı, balgam sökücü ve öksürük kesici ilaçların kullanımı da mümkün olmaktadır. Nefes almayı kolaylaştırmak adına bazı ilaçların solunum yoluyla alınması da gerekebilir. Kandaki oksijen seviyesinin oldukça azaldığı çok ağır KOAH hastalarında ise oksijen tedavisi uygulamak gerekmektedir. KOAH tedavisinde yararlanılan diğer tedavi yöntemleri; solunum destek cihazları, fizik tedavi, solunum rehabilitasyonu, grip ve zatürre aşıları ve cerrahi müdahale olarak belirtilebilir.
