Kolesterol, vücutta birçok işlevi bulunan önemli bir lipit türüdür. Kolesterol düzeyinin belirli bir aralıkta seyretmesi özellikle vücut sağlığı açısından önemli bazı işlevlerin yerine getirilmesi açısından önemli görülmektedir. Kolesterol değerinin sağlıklı kabul edilen sınırların üzerinde olması ise yüksek kolesterol olarak tanımlanmaktadır. Yüksek kolesterol vücut açısından birçok sağlık riskini barındırmaktadır.
Kolesterol bir lipit türüdür ve karaciğer tarafından üretilir. Her insanın günlük belirli düzeylerde kolesterolü alması gerekmektedir. Kolesterol özellikle hücre duvarı açısından önemli görülmektedir. Özellikle sağlıksız beslenme ve yaşam tarzının kötü olması nedeniyle kolesterolde artık görülebilmektedir. Yüksek kolesterol hayati risk barındıran hastalıklara neden olabilmektedir. Yüksek kolesterolün belirli bir semptomu bulunmamaktadır. Bu sebeple takip ve dikkat edilmesi gerekir. Çeşitli ilaçların kullanımı ve yaşam tarzındaki kalıcı değişiklerle kolesterol seviyesini normal düzeye düşürmek mümkündür.
Yüksek Kolestrol Nedir?
Kolesterol, lipit adı verilen yağ benzeri bir dokudur ve vücutta karaciğerde üretilir. Vücudun tüm hücrelerinde bulunan kolesterolün, besinlerin sindirimi, hormon ve vitamin D üretimi gibi önemli işlevleri bulunmaktadır. Bununla birlikte, dışarıdan vücuda alınan besinlerin içerisinde de kolesterol bulunabilir. Kolesterolün vücutta belli bir düzeyde bulunması sağlığımız için önemlidir. Aynı zamanda, iyi kolesterol ve kötü kolesterol olarak 2 çeşidi bulunmaktadır.
Kolesterol seviyesinin istenilen düzeylerin üzerinde olması yüksek kolesterol olarak tanımlanmaktadır. Yüksek kolesterolün spesifik bir belirtisi bulunmamaktadır. Bu sebeple tespit edilemediği halde ciddi sağlık sorunlarına neden olabileceği bilinmelidir. Kolesterol suda çözünmemektedir ve bu sebeple kana kendi başına geçemez. Kolesterolün kana geçerek taşınmasına yardımcı olmak adına yine karaciğer tarafından lipoproteinler üretilmektedir.
İnsan vücudundaki kolesterol taşıyan lipoproteinler; düşük yoğunluklu lipoprotein veya LDL ve yüksek yoğunluklu lipoprotein yani HDL olarak farklı işlevlere sahip iki gruba ayrılmaktadır. Toplam kolesterol kanda bulunan bu iki kolesterol türünün toplamını ifade etmektedir. Kolesterol seviyesinin kanda yüksek olması özellikle damarlarda sertleşmeye yol açabilir ve aynı zamanda kan damarlarında yağ birikintilerine neden olabilmektedir.
Yüksek kolesterol kalıtsal nedenlerden dolayı gelişebildiği gibi daha çok önlenebilir, tedavi edilebilir nedenlerle de ortaya çıkabilmektedir. Sağlıklı bir diyete sahip olmak, hayat tarzında kalıcı değişiklikler, düzenli egzersiz yapılması ve bazı durumlarda ilaç desteği almak kolesterol değerlerini azaltmaya yardımcı olabilmektedir.
Yüksek Kolestrol Çeşitleri Nelerdir?
Kolesterolün iyi huylu ve kötü huylu olarak adlandırılan genel olarak 2 türü bulunmaktadır. Kötü kolesterol, düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL) olarak bilinmektedir. İyi kolesterol ise, yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL) olarak bilinir. Kandaki LDL kolesterol düzeyindeki artışlarda bu kolesterol türü damarlarda birikerek damar tıkanıklığına yol açabilmektedir. Bunun sonucunda ise kan akışı azalabilir ve pıhtı atma riski doğabilir. Bunun yanı sıra, kalp krizi, inme gibi önemli sağlık sorunlarına da sebebiyet verebilmektedir.
HDL yani iyi kolesterol ise, kanda bulunan LDL’ nin karaciğere dönmesini ve vücuttan temizlenmesini sağlamaktadır. Bu sayede damarlardaki kolesterol plağı oluşumunun önüne geçilmiş olunur. Kandaki HDL miktarının sağlıklı düzeylerde olması özellikle, pıhtı oluşumu, kalp krizi ve inme gibi ciddi sağlık sorunlarının önlenmesine yardımcı olmaktadır. Bununla birlikte, total kolesterol ise kanda bulunan toplam kolesterol değerini belirtmektedir. Toplam kolesterol, kanda yer alan LDL ve HDL düzeyleri ile hesaplanmaktadır.
Yüksek Kolestrol Nedenleri Nelerdir?
Yüksek kolesterol de genetik unsurların etkisi bulunsa da kolesterolün yükselmesine neden olan önemli bazı faktörüler bulunmaktadır. Bu unsurlar arasında; yaşam tarzı ve çeşitli kalp sorunları önemli görülmektedir. Aynı zamanda, yaş ilerledikçe kolesterolün yüksek olması da ihtimali de beklenen bir olgudur. Erkeklerde kadınlara göre yüksek kolesterol daha sık görülmektedir.
Yüksek kolesterolün bazı önemli nedenlerine şu şekilde değinebiliriz;
- Sigara tüketimi veya sigara dumanına maruz kalınması
- Hareketsiz yaşam tarzı
- Stres ve aşırı kaygı hali
- Fazla kilolu olma veya obezite
- Kötü beslenme alışkanlığı (Doymuş ve trans yağ içeren yiyeceklerin fazla tüketilmesi)
- Fazla alkol kullanımı
- Ailenin tıbbi geçmişinde benzer durumun olması
Bu nedenlerle birlikte bazı hastalıkların bulunması da kolesterol yüksekliğine neden olabilmektedir. Bunlara örnek olarak; tiroid bezinin yetersiz çalışması, karaciğer hastalıkları, şeker hastalığı, obezite ve böbreğin mikrobik olmayan iltihabı rahatsızlıkları sayılabilir.
Yüksek Kolestrol Belirtileri Nelerdir?
Yüksek kolesterol dışarıdan anlaşabilecek bariz belirtilere neden olmamaktadır. Bu nedenle uzun yıllar fark edilmeyebilir. Hastalığın ilerleyen aşamalarında yüksek kolesterole bağlı olarak bazı önemli sağlık sorunları ve belirtiler gözlenebilmektedir. Kolesterol yüksekliğinin tespit edilmesi kan tahlili ile mümkün olabilmektedir. Yüksek kolesterolün sebebiyet verdiği plak oluşumu vücutta bazı önemli hasarlara neden olabilmektedir.
Kolesterolün yüksek olabileceğine ilişkin bazı önemli belirtilere şu şekilde değinebiliriz;
- Göz kapakları e çevresinde oluşabilen sarı renkli yağ birikimleri
- Bacaklarda karıncalanma ve ağrı
- Yaraların normalden geç iyileşmesi
- Göğüs ağrısı
- Baş ağrısı
- Cildin solgun görünmesi
- Cilt lekelenmeleri
- Vücudun birtakım kısımlarında oluşan morarmalar
- Genetik birtakım faktörler
- Baş dönmesi
- Yaraların daha geç iyileşmesi
- Nefes darlığı
Yüksek kolesterolün erken dönemde fark edilerek damarlarda kalıcı herhangi bir soruna neden olmaması, kişinin hastalığın birçok komplikasyonundan korunması adına büyük önem teşkil etmektedir.
Yüksek Kolestrol Tanısı Nasıl Konulur?
Yüksek kolesterolün teşhisinde, hastalık herhangi bir belirti göstermediğinden düzenli aralıklarla test yaptırılması oldukça önemli olmaktadır. Yapılacak bir kan tahlili ile kandaki kolesterol seviyesi tespit edilebilmektedir. Kandaki kolesterol seviyesinin yanı sıra, trigliserid değerlerinin de kontrol edilmesi önemlidir. Özellikle 35 yaş üzeri erkekler ve 45 yaş üstü kadınların düzenli olarak test yaptırmaları tavsiye edilir. Hastalık açısından belirtilen risk faktörlerini taşıyanların da uzman hekim kontrolünde düzenli kan testi olmaları büyük önem teşkil eder.
Yapılacak kan tahlili ile birlikte; kandaki toplam kolesterol seviyesinin (200 mg/dl’ den düşük olan değerler normal olarak kabul edilmektedir.), kötü kolesterol seviyesinin (LDL) (130 mg/dl’ den düşük olması önerilmektedir.), iyi kolesterol seviyesinin (HDL) (40 mg/dl ve yukarısındaki değerler sağlıklı olarak kabul edilir) ve trigliserid seviyesinin (150 mg/dl’ den düşük olmalıdır) tespit edilmesi gerekmektedir.
Yüksek Kolestrol Nasıl Tedavi Edilir?
Yüksek kolesterol tedavisi yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaçla tedavi seçenekleri olmak üzere temelde 2’ ye ayrılmaktadır. Ancak yüksek kolesterolün tedavisinde öncelikli uygulanması gereken yöntem kalıcı yaşam tarzı değişiklikleri olmalıdır. Özellikle, ek bir hastalığı bulunmayan ve kolesterol değeri sınırda bulunan kişiler için uygulanacak yaşam tarzı değişiklikleri ile kolesterolün sağlıklı düzeylere düşürülmesi mümkün olabilmektedir.
Kolesterol seviyesini düşürmek ve de dengede tutulabilmesi sağlamak adına yapılabilecek bazı önemli yaşam tarzı değişikliklerine şu şekilde değinebiliriz;
- Beslenme düzenini sebze ağırlıklı olarak yapmak
- İşlenmiş gıda tüketilmemesi
- Tam yağlı süt ve süt ürünlerinin ve kırmızı etin tüketilmesine sınırlandırma getirmek
- Sigara, alkol vb. kötü alışkanlıkların kullanılmaması
- Yemeklerde zeytinyağı gibi doğal ve sağlıklı yağların kullanımının tercih edilmesi
- Fazla kiloların verilmesi
- Cinsiyete, yaşa ve kişinin genel sağlık durumuna uygun olarak düzenli bir egzersiz rutini uygulanması
Yaşam tarzı değişiklikleri ile kolesterolün düşmediği ve kolesterol seviyesinin yüksek olduğu hastalarda ise ilaç tedavisi tercih edilebilmektedir. Yüksek kolesterol tedavisinde uygulanacak ilaç grubuna özellikle kişinin; yaşına, risk faktörlerine ve ek hastalığının bulunup bulunmaması gibi unsurlara bakılarak karar verilmelidir. Yüksek kolesterol belirti vermeden sinsice ilerleyebilen bir rahatsızlıktır. Bu sebeple, hastalığın kalp ve damar sağlığı açısından önemli sağlık sorunlarına yol açmaması adına rutin kontrollerin mutlaka yaptırılması gerekmektedir.
