İshal (diyare), bağırsak hareketlerinin artması sonucunda dışkının gevşek ve sulu bir hal aldığı yaygın olarak görülebilen bir rahatsızlıktır. İshal genellikle birkaç gün süren ve özel bir tedavi gerektirmeyen bir rahatsızlık olarak bilinmektedir. Yenidoğan bebeklerden ileri yaştaki kişilere kadar herkes de görülebilen ishal, günümüzde yaygın olarak görülen akut bağırsak enfeksiyonlarının başında yer almaktadır.
İshalin yaygın belirtileri arasında; sıvı veya sulu biçimde dışkılama, karın ağrısı, mide krampları, bulantı ve kusma yer almaktadır. Hafif şekilde seyreden ishal vakaları kendiliğinden geçebilirken, daha uzun süreli ve de ciddi belirtiler gözlenen ishal vakalarının tedavi edilmesi gerekebilmektedir. İshalin uzun sürdüğü durumlarda, iyileşme sürecini hızlandırmak adına sıvı kaybını önlemek önem teşkil etmektedir.
İshal (Diyare) Nedir?
İshal veya diğer bir adıyla diyare, genellikle sindirim sistemi ile ilgili bir sağlık sorunu olduğunda kendisini gösteren akut bağırsak enfeksiyonları arasında yer almaktadır. İshal genellikle bağırsak hareketlerinin artması ve dışkının sulu, gevşek bir hal alması ile bilinmektedir. İshalin akut biçimi çeşitli enfeksiyonlar veya gıda zehirlenmeleri sonucunda ortaya çıkabiliyorken, kronik ishal durumu altta yatan ciddi bağırsak hastalıklarının işaretçisi olabilmektedir.
İshalin bebek ve çocuklarda görülmesine sık olarak karşılanmaktadır. Vücutta fazlaca bir sıvı kaybı meydana gelirse müdahale etmek gerekebilir. İshal çoğu zaman kısa süreli olabilir ve herhangi bir tedaviye ihtiyaç duyulmadan birkaç gün içerisinde kendiliğinden geçebilir. İshalden ve neden olduğu aşırı sıvı kaybından korunmak için beslenme düzeni değişikliği yapılabilir ve ayrıca çeşitli ilaçlarda kullanılabilmektedir.
İshalin belirtileri şiddetine göre değişiklik gösterebilmektedir. Sıvı kaybının nispeten az olduğu ishal vakalarında ağızda kuruluk ve susuzluk gibi belirtiler gözlenir. Bununla birlikte ishalin genel belirtileri arasında; sulu ve gevşek dışkı, karın ağrısı ve kramplar, dışkıyı tutamama, sık sık tuvalete çıkma isteği ve karında şişlik ve gaz durumu gösterilebilir.
Çeşitli nedenler ishale yol açabilmektedir. Bunlar arasında; gıda zehirlenmeleri, enfeksiyonlar, ilaçlar ve sindirim sistemi bozuklukları gösterilebilir. Özellikle bol su ve sıvı tüketimi, hafif biçimde beslenmek, beslenme düzeninde yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaç tedavisi ishale iyi gelebilecek yöntemler arasında belirtilebilir. Her yaşta kişide görülebilen ishal; akut ve kronik ishal olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Özellikle bebek ve çocuklar yetişkinlere kıyasla ishali daha zor atlatabilmektedir.
İshal Nedenleri Nelerdir?
İshal, birçok farklı nedenden ortaya çıkabilmektedir. En sık ishal nedenleri arasında virüs, bakteri ve parazitlerin sebep oldukları belirtilebilir. Bunun yanı sıra beslenme alışkanlıklarına bağlı gelişen ishal de yaygın olarak görülebilmektedir. Özellikle uzun dönem devam eden ishal vakalarının en önemli nedenleri arasında bakteri kaynaklı hastalıklar ve besin zehirlenmeleri gösterilebilir.
Bununla birlikte ishalin genel nedenlerine şu şekilde değinebiliriz;
- Gıda alerjileri ve besin zehirlenmeleri
- Bakteriyel bağırsak enfeksiyonları, parazitler ve virüsler
- Laktoz intoleransı
- Sindirim bozuklukları
- Solunum yolu enfeksiyonları
- Huzursuz bağırsak sendromu
- Genetik unsurlu metabolik rahatsızlıklar
- Bazı kanser türleri
- Alkol bağımlılığı veya aşırı alkol kullanımı
- Şeker hastalığı (diyabet)
- Çeşitli ilaçların kullanımı (antibiyotikler vb.)
- Radyoterapi
- Hipertiroid
- Abdominal ameliyatları
- Yapay tatlandırıcılar
- Gıda intoleransı
- Bağırsak hastalıkları
Bunun yanı sıra, ishale neden olabilecek bazı yiyeceklere şu şekilde değinebiliriz;
- Yeşil renkli sebzeler
- Gazlı, alkollü içecekler
- Acı biber
- Laktoz intoleransı olanlarda süt ve süt ürünleri
- Kahve ve kafein içeren içecekler
- Soğan, sarımsak
- Kızartma ürünleri
- Karpuz, kavun
- Baharatlı besinler
İshal Belirtileri Nelerdir?
İshal özellikle dışkılama artışı ve dışkının daha çok sıvı formda olması ile kendisini gösterse de birçok farklı belirtiye sahip olabilir. İshalin en bilinen belirtisi, dışkının normalden daha sık, sulu, sıvı veya gevşek olması halidir.
İshalin genel belirtilerine şu şekilde değinebiliriz;
- Karın ağrısı ve mide krampları
- Bulantı ve kusma
- Kanlı dışkı
- Ateş, halsizlik
- Sulu dışkılama
- Acil veya ani dışkılama isteği
- Sıvı kaybı belirtileri ve bulguları
- Kilo kaybı
- Şişkinlik hissi, gaz
İshal altında yatan hastalığa göre farklı belirtilere neden olabilmektedir. İshalin sağlık açısından ciddi görülen belirtileri arasında; kanlı dışkılama, dehidratasyon ve kilo kaybı gösterilebilir.
İshal Teşhis ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
İshalin teşhisinde öncelikle hastanın tıbbi geçmişi sorulmakta ve kullandığı ilaçlar göden geçirilmektedir. Özellikle hastanın düzenli olarak kullandığı ilaçlar varsa kronik hastalıkları ishal teşhisinde değerlendirilir. İlgili doktor tarafından yapılan muayene ile ishale neden olan unsur tespit edilmeye çalışılmaktadır.
İshalin tanısında birtakım testler talep edilebilmektedir. Kan sayımı testi, gaita (dışkı) testi, sigmoidoskopi veya kolonoskopi bu testler arasında yer almaktadır. Bu testler hekim tarafından gerçekleştirilen fiziki muayene sonrasında hastanın tıbbi öyküsü göz önünde bulundurularak yapılmaktadır. Bazı ishal durumlarında, ishale neden olan temel unsur netlik kazanmayabilir.
Farklı unsurlar neden olmuş olsa da ishal vakalarında tedavi yaklaşımı aynı olmaktadır. İshal tedavisi özellikle belirtilerin şiddetine ve süresine göre planlanmaktadır. Yaygın olarak görülen akut ishal vakaları birkaç günde kendiliğinden iyileşebildiğinden tedaviye gerek duyulmayabilir. Bu hallerde hasta besin ve sıvı takviyesiyle ishali atlatabilmektedir.
Kronik veya uzun süreli iyileşmeyen ishal vakalarında ise görülen belirtilerin şiddetine göre ilaç tedavisi uygulanabilmektedir. Özellikle ishalin altında yatan neden bakteri veya enfeksiyon kaynaklıysa antibiyotik ilaç kullanımı gerekebilir. İshale neden olan unsur tespit edilip ona göre tedavi planlandığın da ishal de doğal olarak iyileşmektedir.
İshalin ne kadar süreceği ishal tipine göre değişiklik gösterebilmektedir. Akut ishal diye nitelendirilen ishal türü en fazla 2-3 gün sürmekte ve genellikle kendiliğinden iyileşmektedir. Bunun yanı sıra; sürekli devam eden veya kronik ishal olarak nitelendirilen ishal türünde ise bu süre 30 güne kadar çıkabilmektedir. Bu tür ishalin ilaçla tedavi edilmesi gerekmektedir.
İshale Ne İyi Gelir?
İshal kişinin günlük yaşantısını önemli ölçüde olumsuz etkileyebilen ve yaşam kalitesini oldukça düşürebilen bir rahatsızlıktır. Özellikle evde ishal tedavisinde birtakım besinlerin tüketilmesi büyük fayda sağlamaktadır. Bununla birlikte probiyotik içeren besinlerinde bağırsaklardaki bakteri dengesini düzenleyerek ishale iyi geldikleri bilinmektedir.
İshale iyi gelen bazı yiyeceklere şu şekilde değinebiliriz;
- Yoğurt, pirinç, elma
- Çay, kahve, kakao
- Patates
- Elma, muz
- Şeftali, nar, kavuç, koruk suyu, makarna vb.
- Özellikle tuzlu kraker benzeri yiyeceklerin bulantı durumunu bastırdığı bilinmektedir.
- Bol su tüketimi ve yumuşak, nişastalı ve düşük lifli yiyecekler