Halk arasında daha çok sara hastalığı olarak da bilinen epilepsi, beyin fonksiyonlarında kısa süreli bir bozukluğa bağlı olarak ortaya çıkabilen nörolojik bir rahatsızlıktır. Beyni etkileyen sinir hücrelerinin normal olmayan elektriksel aktiviteleri sonucunda nöbetler halinde meydana gelen epilepsi, dünya nüfusunun yaklaşık olarak %1’ ini etkileyen bir rahatsızlıktır. Epilepsi ile kişide istemsiz kasılmalar, bilinç değişiklikleri ve duyusal değişiklikler meydana gelebilmektedir.
Epilepsi nöbetler halinde kendisini gösteren bir hastalıktır. Epilepsi nöbeti kişinin güvenliğini, işini, ilişkilerini ve birçok günlük hayat aktivitesini doğrudan veya dolaylı olarak etkileyebilmektedir. Epilepsinin kesin tedavi yöntemi bulunmamakta ancak nöbet geçirmeyi önleyici birtakım tedavi yöntemlerinden söz edilebilmektedir. Epilepsi, çeşitli nedenlerle her yaşta ortaya çıkabilen bir rahatsızlıktır.
Epilepsi Nedir?
Epilepsi; halk arasında sara hastalığı olarak da bilinen, beynin belirli bölgesindeki hücrelerin anormal elektrik sinyali yollaması ile meydana gelen, geçici bilinç kaybı, kas spazmları, titreme gibi belirtilere yol açan önemli bir nörolojik rahatsızlıktır. Epilepsi, nöbetlere neden olan bir beyin hastalığıdır. Nöbetler ise genel olarak, duyuları, davranışları, kas hareketlerini ve bilinç durumunu değiştiren kontrolsüz elektriksel aktivite patlamaları olarak tanımlanabilir.
Epilepsi dünya genelinde sık görülebilen nörolojik rahatsızlıklar arasında yer almaktadır. Hastalığın kesin olarak tedavi edilebildiği bir tedavi yöntemi olmamakla birlikte birçok tedavi yöntemi uygulanabilmektedir. Epilepsi hastalığı, tıp dünyasında hala kapsamlı bir araştırma konusu olarak ele alınmaktadır. Epilepsi, genel olarak tekrarlayan ve provoke edilememiş nöbetlere neden olan bir rahatsızlıktır. Özellikle istemsiz kasılmalarla karakterize olan epilepsi hastalığında kişi nöbet geçirmediği zamanlarda gayet sağlıklı olabilir.
Epilepsi nöbetleri çok farklı biçimlerde meydana gelebilmektedir. Genellikle epilepsi denildiğinde akla gelen nöbet çeşitlerinin yanı sıra dışarıdan fark edilmeyen hafif epilepsi nöbet çeşitleri de bulunmaktadır. Her ne kadar nöbet çeşitleri belirli kategorilere ayrılsa da kişilerin geçirdiği nöbetlerin çoğu kendine has belli özellikler taşımaktadır. Epilepsi, her yaşta kadın ve erkeklerde görülebilen, idiyopatik, yani hastalığın arkasında herhangi bir sebep olmadan da veya nedeni bilinmeksizin de ortaya çıkabilen bir rahatsızlıktır.
Epilepsi kişiden kişiye farklılık göstererek birçok nedende ötürü görülebilmektedir. Epilepsiye neden olan bazı nedenler belirlenebilse de tespit edilemeyen sebeplerde bulunabilmektedir. Beyni etkileyen her türlü hastalık epilepsiye neden olabilmektedir. Bununla birlikte; genetik faktörler, anne karnında geçirilen enfeksiyonlar, doğum sırasında bebeğin oksijensiz kalması gibi unsurlar da epilepsiye neden olabilmektedir.
Epilepsi, beynin etkilendiği bir rahatsızlık olduğundan, beynin etkilenen bölgesinin yürüttüğü işleve göre hastalığın belirtileri değişiklik gösterebilmektedir. Vücutta ani kasılmaların meydana gelmesi, kollarda ve bacaklarda kontrol edilemeyen titremeler ve geçici bilinç kaybı epilepsinin belirtileri arasında sayılabilir. Hekimin detaylı tıbbi takibi ve fiziki muayene neticesinde epilepsi teşhisi konulabilmektedir.
Epilepsi Neden Olur?
Epilepsiye neden olan unsurlar kişiden kişiye farklılık gösterebilmekte ve bazı kişilerde herhangi bir nedene bağlı olmadan da hastalık gelişebilmektedir. Bununla birlikte, epilepsinin yaygın nedenleri arasında; genetik unsurlar, beyin travmaları, otoimmün bozukluklar, bulaşıcı hastalıkları ve metabolik sorunlar gösterilebilir. Epilepsiye neden olan her unsurun farklı belirtileri, teşhis ve tedavi yöntemi bulunabilmektedir.
Epilepsiye neden olabilecek bazı önemli faktörleri şu şekilde sıralayabiliriz;
- Anne karnında geçirilen enfeksiyonlar
- Doğum sırasında bebeğin oksijensiz kalmış olması
- Genetik ve metabolik hastalıklar
- Beyin tümörleri ve menenjit gibi iltihaplar
- Genetik faktörler
- Kaza ve yaralanmalara bağlı olarak gelişen kafa travmaları
- Sinir sistemi, beyin dokusu ve damarları etkileyebilen hastalıklar
- İlerleyen yaşa bağlı olarak beyin damarlarının daralması sonucu da epilepsi görülebilmektedir.
Epilepsi Türleri Nelerdir?
Epilepsi nöbeti sırasında kişinin beyin fonksiyonları geçici olarak bozularak; kas kasılmaları, duraksama, titreme ve bilinç kaybı gibi durumlar ortaya çıkar. Bununla birlikte çeşitli duyularda da anormallikler gözlenebilir.
Epilepsi nöbet türleri bu kapsamda 3 gruba ayırmak mümkündür;
- Basit parsiyel nöbet
- Kompleks parsiyel nöbet
- Jeneralize nöbet
Bu nöbet türleri arasında çoğunlukla bilineni jenaralize epilepsi nöbeti olmaktadır. Bununla birlikte, her epilepsi nöbetinde jeneralize epilepsi nöbetinde olduğu gibi şiddetli belirtiler gözlenmeyebilir. Jeneralize nöbet, halk arasında sara nöbeti olarak da bilinen nöbet çeşididir. Bu tür nöbetler tüm beyne yayılmaktadır. Kişi önce kaskatı kesilerek yere düşmekte ve sonrasında tüm vücut kaslarında kasılma ve gevşemeler olmaktadır. Nöbet sırasındaki şiddetli hareketler kişinin kontrolü dışında gelişmektedir.
Her epilepsi nöbeti birbirinden farklı gerçekleşebilir. Genellikle epilepsi nöbeti denildiğinde akla jeneralize epilepsi nöbeti gelmektedir. Bu tür nöbet dışarıdan kolaylıkla belli olabilmektedir. Bu nöbet sırasında öncelikle hastanın düşerken yaralanmasını engellemek önem teşkil etmektedir. Hasta yan yatırılmalı ve nöbet sırasında salya ya da kusma varsa hastanın boğazına kaçması engellenmelidir.
Epilepsi Belirtileri Nelerdir?
Epilepsi belirtileri genellikle basit ve karmaşık nöbetlerde ve kişiden kişiye de değişiklik gösterebilmektedir. Basit nöbetler başlı başına bir nöbet olarak ele alınabilmekle beraber daha ciddi nöbetlerin habercisi olarak da görülebilmektedir. Epilepsi nöbetinden önce aura diye isimlendirilen ve teşhis sırasında da değerlendirilen birtakım belirtiler görülebilmektedir.
Bu belirtilere şu şekilde değinebiliriz;
- Görme ya da işitme bozuklukları
- Mide bulantısı
- Anide ortaya çıkan korku veya anksiyete durumu
- Koku duyumu ile ilgili değişimler
- Vücudun bazı bölgelerinde görülebilen uyuşmalar
- Bayılma hissi
Bununla birlikte, epilepsi belirtileri beynin etkilenen bölgesine göre kişiden kişiye değişiklik gösterebilmektedir. Genel olarak nöbetler sırasında görülen belirtilere şu şekilde değinebiliriz;
- Bilinç kaybı
- Vücutta aniden beliren kasılma ve titremeler
- Tekrarlı bicinde gerçekleşen kafa sallama hareketleri
- Dişlerin kenetlenmesi
- Ağızdan köpük gelmesi
- Kas sertleşmesi
- Sabit bir noktaya bakakalmak
- Ani ve hızlı biçimde gerçekleşen göz hareketleri
- Konuşamama ve sorulara yanıt verememe durumu.
- Korku, anksiyete veya o anı daha önce yaşamış gibi hissetme hali vb. psikolojik belirtiler.
Epilepsi Nasıl Teşhis Edilir?
Epilepsi tanısının konulmasında nöbetin iyi tarif edilip aktarılması önem teşkil etmektedir. Nöbeti geçiren kişinin belirttikleri bu sebeple önemli görülmektedir. Bazı hastalarda epilepsi nöbetlerini tetikleyici durumlarda söz konusu olabilmektedir. Örnek vermek gerekirse; aşırı yorgunluk, uzun süreli açlık, uykusuzluk, kullanılan ilaçların kesilmesi veya değiştirilmesi ve hormonal değişiklikler gibi unsurlar da nöbetlere neden olabilmektedir.
Epilepsi nöbetlerinin sıklığı, hangi yaşta başladığı, ne kadar sürdüğü gibi bilgilerde tanı konulmasına dair hekime önemli ipuçları sunmaktadır. Bununla birlikte teşhis amacıyla hekim tarafından detaylı tıbbi öykü dinlenir ve fiziki muayene yapılır. Özellikle beyinde nöbetlere sebep olabilecek yapısal bir sorunun olup olmadığına ilişkin MR ve bilgisayarlı tomografi gibi görüntüleme yöntemlerinden yararlanılabilir.
EGG ile beynin elektriksel aktivitesi ölçülerek, epilepsi tanısının konulmasına ve de kontrolsüz elektriksel deşarjın beynin hangi bölgesinden başladığının tespit edilmesine destek olunur. Hekimin ihtiyaç duyması durumunda kan ve idrar testi de yapılabilmektedir. Bununla birlikte, tıbbi bir durumun neden olmadığı hallerde iki veya daha fazla nöbet geçirilmesi epilepsi hastası olunduğuna dair önemli bir göstergedir.
Epilepsi Tedavisi Nasıl Yapılır?
Epilepsi hastalığının kesin bir tedavisi henüz bulunmamaktadır. Ancak çeşitli tedavi yöntemlerinden yararlanılır. Genellikle kişiye epilepsi tanısının konulması akabinde hekim tarafından ilaçla epilepsi nöbetlerinin durdurulması amaçlanmaktadır. Epilepsi hastalığında, anti-epileptik ilaçların belirtilen dozda ve süreyle kullanılması büyük önem teşkil etmektedir. Nöbetler genellikle ilaçlı tedavi ile kesilir. Bununla birlikte, nöbetlerin sürmesi halinde altta yatan başka bir tetikleyici unsura bağlı olarak farklı cerrahi tedavi yöntemleri uygulanabilir.
Belirtilen tedavi yöntemlerinin yanı sıra, ketojenik diyet, düşük glisemik diyet ve orta zincirli trigliserit diyeti gibi diyet terapilerinin uygulanması da hastaya faydalı olabilmektedir. Özellikle bazı tür epilepsilerde diyet terapileri etkili olabilmektedir. Ancak bu tedavi yöntemi mutlaka uzman hekimin onayıyla ve diyetisyen kontrolünde uygulanmalıdır.
