Böbrek Taşı Nedir? Çeşitleri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Kaburgaların alt tarafında ve bel hizasının iki tarafında yer alan böbrekler kanı temizlemek gibi çok önemli bir fonksiyona sahiptir. Kanın temizlenmesi işleminde bazı mineral ve tuzlar böbreklerde birikerek böbrek taşlarını oluşmasına neden olur.

Böbrekler vücut için hayati önem taşıyan çok önemli bir fonksiyonu yerine getirmektedir. Bu sebeple böbreklerde meydana gelen ufak bir sorun bile vücudun çalışma sistemini doğrudan etkileyebilmektedir. Böbrek hastalıklarından sıklıkla karşılaşılmakta olan böbrek taşı rahatsızlığı, ülkemizde de oldukça yaygın olarak görülmektedir.

Böbrek taşı oluşumu birçok faktöre bağlı olarak ortaya çıkabilmektedir. Ancak böbrek taşının tam olarak neden oluştuğuna ilişkin kesin kanıya varılmamıştır. Bununla birlikte, genetik yatkınlık, doğuştan gelen idrar yolu anomalileri ve çeşitli hastalıkların böbrek taşına neden olabileceği bilinmektedir. Böbrek taşı tedavisinde taşın büyüklüğü ve böbrek içindeki yeri önem arz eder. Bununla birlikte, böbrek taşı tedavi edilmediği halde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

Böbrek Taşı Nedir?

Böbrekler atık maddelerin dışarı atılmasını sağlayan ve vücudumuz için yaşamsal görevler üstlenen organlarımızdandır. Bununla birlikte önemli bir filtre görevi de gören böbrekler, bu fonksiyonu ile doğrudan bağlı birtakım problemler sonucunda böbrek taşı oluşumuna zemin hazırlar.

Böbrek taşı en basit ifadeyle böbrek kanalları içerisinde oluşan mineral içerikli sert yapılı kitleler olarak tanımlanabilir. Böbrek taşı idrarın olduğu her bölgede oluşabilmektedir. Böbreklerin pelvisi ve böbrek havuzcuğu idrar oluşumu için idealdir. Temel olarak idrarda koruyucu görev üstlenen bazı maddelerin vücut tarafından eksik üretilmesi sonucunda böbrek taşı oluşabilmektedir.

Toplumumuzda oldukça sık görülebilen böbrek taşı, bazen uzun süre herhangi bir belirti vermeden ve sonrasında idrar yoluna düşerek katlanılmaz bir ağrı ile kendisini gösterebilmektedir. Böbrek taşı olan kişilerin en çok yakındıkları semptom şiddetli ağrı olmaktadır.

Böbrek taşı çeşitli nedenlerle oluşabilir. Birden fazla etmende böbrek taşı oluşumunda etkili olabilir. Yetersiz sıvı tüketimi, genetik faktörler, cinsiyet, beslenme ve D vitamini eksikliği gibi çeşitli faktörler böbrek taşı oluşumuna zemin hazırlayabilmektedir. Birkaç faktörün bir araya gelmesi de böbrek taşı oluşumu riski artırmaktadır.

Böbrek taşı teşhisinde ürolog tarafından gerçekleştirilen fiziki detaylı muayene büyük önem teşkil eder. Böbrek taşı teşhisi konulabilmesi adına ürolog tarafından gözlenen belirtiler genellikle yeterli olmaktadır. Teşhisin netleşmesi adına; idrar testi, kan testi gibi tetkikler ve çeşitli görüntüleme yöntemlerinden faydalanılabilir.

Börek taşı, tedavisi elzem olan bir hastalıktır. Tedavi edilmediği hallerde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilmektedir. Böbrek taşı tedavisinde, taşın bulunduğu bölge, büyüklüğü ve çeşidi gibi faktörler önem teşkil eder. Böbrek taşlarının özellikle belli bir boyuttan küçük olanları kendiliğinden vücuttan atılabilmektedir. Ancak ilaçla tedavi, su tedavisi ve çeşitli cerrahi operasyonlarda uygulanabilen tedavi yöntemleri arasındadır.

Böbrek Taşı Belirtileri Nelerdir?

Böbrek taşının bilinen en yaygın belirtisi duyulan şiddetli ağrı olmaktadır. Bazı hastalarda ağrı hafif seyredebilirken, bazılarında ise katlanılmaz düzeyde olabilmektedir. Böbrek taşından kaynaklanan ağrı genellikle aralıklı biçimde kendini göstermektedir. Genellikle ‘yan taraftaki ağrı’ veya ‘yan ağrısı’ olarak tarif edilen bu ağrı kimilerinde görülmeyebilir.

Bununla birlikte, böbrek taşları genellikle idrar yollarına girdikleri zaman belirti vermektedirler. Görülebilen en yaygın belirtiler arasında; idrarda kan, bel ve sırt ağrısı ve kusma, ateş yer almaktadır.

Böbrek taşının bazı önemli semptomlarına şu şekilde değinebiliriz;

• Böbreklerin bulunduğu yerde, kaburgaların altında, sırtta, alt karın bölgesinde veya kasıklarda görülebilen ağrı
• Mide bulantısı ve kusma
• İdrar miktarında azalma veya idrar yapmada zorluk
• İdrar yaparken duyulan ağrı, yanma hissi
• Sık idrara çıkma
• İdrarın yapısı, yoğunluğu ve renginde meydana gelen değişiklik (kötü kokulu, bulanık vb.)
• Böbrek taşının enfeksiyona neden olduğu durumlarda idrarın rengi koyulaşır ve de bulanıklaşır. Ateş ve titreme vb. belirtilerde görülebilmektedir.

Böbrek taşlarının genellikle herhangi bir hasara sebebiyet vermeden vücuttan idrar yoluyla uzaklaştırıldığını hatırlamak gerekir. Fakat, devamlılığı olan ve de idrar yoluyla atılamayan böbrek taşlarının tedavisi kaçınılmaz olmaktadır.

Böbre Taşı Çeşitleri Nelerdir?

Böbrek taşları, taşların oluşumunda etken minerallerin çeşitlerine göre farklı tiplere ayrılmaktadır. Özellikle böbrek taşı tedavisi açısından çeşidinin belirlenmesi önem teşkil etmektedir. Böbrek taşlarını temel olarak; kalsiyum taşları, ürik asit taşları, struvite taşları ve sistin taşları olarak belirtebiliriz.

Böbrekte oluşan çoğu taş genellikle kalsiyum oksalat formundaki kalsiyum taşlarıdır. Yüksek dozda D vitamini alınması, beslenme düzeni, bazı ilaçların kullanımı, metabolik bozukluklar ve sarkoidoz rahatsızlığı idrarda kalsiyum ve oksalat miktarını artırıcı etki gösterebilmektedir.

Enfeksiyon taşları olarak da bilinen sitrüvit taşları genellikle tekrar eden idrar yolu enfeksiyonları sonucunda meydana gelmektedir. Magnezyum, fosfat ve amonyumdan oluşan bu taşlar kadınlarda erkeklere oranla daha fazla görülmektedir.

Genel olarak idrarın normalin üzerinde asidik yapıya sahip olması durumunda ürik asit taşları meydana gelmektedir. Yüksek protein içerikli beslenme düzeni, yeterli miktarda su alınmaması, bazı kalıtsal hastalıklar ve kemoterapi tedavisi sonucu gibi durumlarda ürik asit taşları oluşabilmektedir.

Genellikle kalıtsal bir rahatsızlık sonucunda oluşan sistin taşları ise en nadir görülen böbrek taşlarıdır. Erken yaşlarda ortaya çıkan rahatsızlık, sık tekrarladığından böbrek yetmezliği gibi ciddi sonuçlara yol açabilir.

Böbrek Taşı Teşhis Yöntemleri Nelerdir?

Böbrek taşı teşhisinde ilgili hekimin detaylı fiziki muayenesi önem teşkil etmektedir. Böbrek taşı belirtileri tanı konulabilmesi adına genellikle yeterli olmaktadır. Ayrıca böbrek taşı teşhisinin netleşmesi adına birtakım tetkikle talep edilebilir.

Böbrek taşı teşhisinde yararlanılabilecek bazı tanı yöntemlerini şu şekilde sıralayabiliriz;

• Böbreklerin çalışma mekanizmasının kontrolü adına yapılan çeşitli kan testleri
• İdrarda kan veya enfeksiyon varlığının belirlenmesine yardımcı idrar testi
• Böbrek taşı teşhisinin konulabilmesi adına bilgisayarlı tomografi (BT) ve ultrason gibi çeşitli görüntüleme yöntemleri
• Böbrek taşının çeşidinin tespit edilmesi adına uygulanan böbrek taşı analizi

Böbrek Taşı Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Böbrek taşları tedavisi böbrek taşının büyüklüğü ve böbreğin içindeki yerleşimi gibi unsurlara göre belirlenmektedir. 4 mm. den küçük olan taşların büyük çoğunluğu genellikle herhangi bir müdahaleye gerek kalmadan kendiliğinden düşmektedir. Bununla birlikte, 4-7 mm. boyutundaki taşların büyük çoğunluğu ve 8 mm. den büyük taşların ise çok az kısmı kendiliğinden düşmektedir.

Böbrek taşı, kendiliğinden düşmeye elverişli olduğu boyutlarda ve de idrar yolunda harekete başlamışsa bol su tüketimi ve hareket edilmesi öncelikle tavsiye edilmektedir. Böbrek taşı belirli bir boyutun üzerinde olduğu durumda ise tıbbi müdahale gerekebilir. Taşın büyüklüğü, yeri ve hastanın genel sağlık durumu gibi unsurlar tıbbi müdahale açısından önem teşkil etmektedir.

Böbrek taşı tedavisinde uygulanabilen bazı yöntemlere genel olarak şu şekilde değinebiliriz;

İlaç tedavisi: Böbrek taşı rahatsızlığında kişinin duyduğu ağrının azaltılabilmesi adına bazı ağrı kesiciler kullanılabilmektedir. Bununla birlikte taş düşürmeye yardımcı bazı ilaçlarda verilebilmektedir.

Cerrahi müdahaleler: Böbrek taşı ameliyatına peruktan nefrolitotomi (PNL) adı verilmektedir. Kapalı böbrek taşı ameliyatı olarak da adlandırılan bu yöntem ile böbrek taşları vücuttan alınır. Genel anestezi altında yapılan işlem de hastanın birkaç gün hastanede kalması gerekebilmektedir. Böbrek taşlarının vücuttan alınmasına yardımcı bir diğer yöntem ise, üreteroskopidir. Yine genel anestezi altında uygulanan bu operasyon ile taş olduğu yerden alınır ya da taş kırılarak vücuttan idrar yoluyla atılması beklenir. Cerrahi müdahalelerden bir diğeri ise paratiroid bezi operasyonudur. Vücuttaki kalsiyumu dengelemekle görevli olan paratiroid bezinin aşırı çalışmasının önüne geçmek adına bu bezlere müdahale edilerek bezlerin fazla hormon üretmesinin önüne geçilmektedir.

Cerrahi müdahale gerektirmeyen durumlar: Operasyon gerektirmeyen yöntemlerin başında  ESWL yöntemi gelmektedir. Bu uygulamada vücut dışından şok dalgaları ile taş kırma işlemi gerçekleştirilir. Sonrasında bilgisayarlı tomografi çekilerek durum kontrol edilir.

Cerrahi tedavi yöntemlerinin dışında kalan uygulamalar denenmesine rağmen başarılı sonuç alınamadığı hallerde cerrahi müdahale yöntemleri ile tedavi tercih edilmektedir.

Böbrek Taşı Oluşumunu Önlemek Adına Neler Yapılabilir?

Böbrek taşı oluşumunun önlenebilmesi adına yapılması gerekenlerin başında su başta olmak üzere yeterli düzeyde sıvı alınmasıdır. Normal şartlar altında idrarın rengi açık sarı olmalıdır. Berrak idrar rengi vücuda yeterli miktarda su alındığına işarettir.

Böbrek taşı oluşumu çeşitli nedenlere göre farklılık göstermektedir. Özellikle beslenme biçimi böbrek taşı oluşumunun önlenmesi adına çok önemli görülmektedir. Böbrek taşı çeşidine göre uygun beslenme biçimi belirlenerek beslenme biçimi düzenlenebilir. Günlük tuz tüketiminin azaltılması da böbrek taşı oluşumu riskini azaltan faktörler arasındadır.

Obezite de böbrek taşı oluşumu adına önemli bir risk faktörü olarak görülmektedir. Böbrek taşlarının azaltılması ve önlenebilmesi adına sağlıklı yollardan kilo vermek tavsiye edilmektedir. Bununla birlikte bol sebze ve meyve tüketimi de idrardaki asit miktarını azalttığından özellikle önerilir.